(Intervju se može preuzeti i objavljivati, uz navođenje izvora: Press centar UNS ili www.presscentar.rs)

Zorica Petrović, viši kustos istoričar Narodnog muzeja Aranđelovca.

Narodni muzej Aranđelovca ne čini samo jedno zdanje u kojem je sabrano kulturno-istorijsko blago, kako vašeg kraja tako i čitave Srbije, već i stalna izložbena postavka „Milenijum“; Okućnica Ilije Miloševića kao i pećina Risovača. Recite nam nešto više o samoj istoriji muzeja i njegovih, nazovimo tako, „priprata“, koje ga po mnogo čemu čine jedinstvenim i vrednim?

Narodni muzej u Aranđelovcu je osnovan na inicijativu Opštinske organizacije SUBNOR-a Aranđelovca 1981. godine kao Muzej revolucije i socijalističke izgradnje. Znatnim uvećanjem fundusa tokom 90-ih g XX veka prerasta u muzej kompleksnog tipa sa zbirkama: paleontološkom, arheološkom, etnološkom, istorijskom i zbirkom istorije umetnosti. Svoju osnovnu delatnost zaštite pokretnih kulturnih dobara, Narodni muzej obavlja na teritoriji dveju opština – Aranđelovca i Topole.

Kao ustanova zaštite, Narodni muzej u Aranđelovcu je upravljač prirodnog dobra od izuzetnog i kulturnog dobra od velikog značaja pećine „Risovače“ (od 1995. godine) i stara se o kulturnom dobru Okućnica Ilije Miloševića.
Pećina „Risovača“ je nastala pre oko 120 do 100 hiljada godina. Istraživanja koja su započela polovinom XX veka (prof.dr Branko Gavela) pokazala su da je pećina sa okolinom bila stanište najpre ledenodobskih životinja (runasti mamut, runasti nosorog, pećinski medved, pećinski lav…), a potom i ljudi – neandertalaca (Risovačkog čoveka). Pronađeni koštani ostaci dvadeset vrsta životinja (10.000 koštanih ostataka) čine paleontološku zbirku Narodnog muzeja u Aranđelovcu. Tokom 2009. godine pećina je savremeno uređena po projektu prof. Dr Dejana Vučkovića. Danas je „Risovača“ najbezbednija i najbolje uređena pećina u Srbiji.

O Okućnici Ilije Miloševića Narodni muzej se stara od 2007. godine. Okućnica je 1992. godine proglašena za kulturno dobro i primer je dvorišnog prostora sa objektima narodnog graditeljstva. Ovde su očuvani objekti: stara kuća (polovina XIX veka), Nova kuća (iz 1917. godine), vajat, mlekar, magaza, koš i bunar.

Da li smo kao narod svesni zaostavštine vekova prošlih za vekove buduće koje čuvaju naši muzeji, jesmo li, da tako kažem, muzejski prosvećeni i posvećeni, imamo li kulturu posećivanja muzeja? Najpre u svom gradu?

Kao i u svakom drugom gradu u unutrašnjosti Srbije, lokalno stanovništvo procentualno čini najmanji broj posetilaca gradskog muzeja. Naravno, postoje posetioci koji se mogu svrstati u grupu stalnih posetilaca, koji redovno prate rad Muzeja i za koje možemo reći da su svesni značaja ustanove koja pokretno kulturno nasleđe čuva za buduće generacije.

Pored činjenice da najveći broj poseta čine organizovane đačke grupe (ekskurzije) poslednjih godina imamo i tendenciju povećanja broja pojedinačnih poseta. Činjenica da je broj ovakvih poseta u porastu posledica je veće otvorenosti muzeja prema posetiocima ali i transformacije muzeja koji više nisu samo puki čuvari starina. Raznovsnost programa, veći broj izložbi, edukativnih radionica i sl. svakako su uticali da se svest lokalne zajednice o značaju očuvanja kulturne baštine promeni i podstakne stanovništvo da prati rad naše ustanove.
Aranđelovački muzej bio je jedan od učeniska manifestacije “Muzeji Srbije deset dana od 10 do 10”.

Koliko je  pomenuta manifestacija pomogla muzeju da se uslovno rečeno pokloni i predstavi na velikoj sceni Srbije?

U manifestaciji “Noć muzeja” Narodni muzej u Aranđelovcu učestvuje od 2009. godine. S obzirom na to da naš muzej nema fondove bogate kao neke ustanove od nacionalnog značaja, nismo u mogućnosti da svake godine javnosti prezentujemo nešto novo iz naše kolekcije (mada se trudimo da to učinimo), tako da smo za manifestaciju “Noć muzeja” oranizovali i gostujuće izložbe. Organizivali smo izložbe na kojima je predstavljen material iz našeg fundusa (“Dobrodošli gosti mili”, izložba kuvarica realizovana 2013, “Moj grad na razglednicama” – 2016. godine). I otvaranje pećine “Risovača”u noćnim satima, ili organizovanje izložbe u Okućnici Ilije Miloševića (gde je 2013. godine predstavljena izložba kuvarica) predstavlja vid prezentacije kulturnih dobara. Svake godine pored izlagačke delatnosti nastojimo da organizujemo i prateći program ne manje atraktivan od same izložbe. Tako, tokom trajanja  manifestacije “Muzeji Srbije deset dana od 10 do 10”  Muzej poseti više posetilaca nego što je to uobičajeno.

Znači li da je manifestacija ispunila svoju svrhu, ili je tek bila zamajac kratkog daha do sledeće slične zgode?

Ne, ispunila je apsolutno! Za razliku od prethodne godine kada smo organizovali gostujuću izložbu posvećenu našem naučniku Milutinu Milankoviću, ove 2016. godine, Narodni muzej u Aranđelovcu je povodom manifestacije “Muzeji Srbije deset dana od 10 do 10”   i Međunarodne noći muzeja organizovao izložbu razglednica sa motivima Aranđelovca i Bukovičke Banje koje su putovale u periodu od 1900 – 1940. godine. Cilj izložbe bio je prezentacija dobara iz fundusa Narodnog muzeja u Aranđelovcu, upoznavanje posetilaca sa prošlošću grada i Banje, ali i mogućnosti i značaja korišćenja muzejske kolekcije za proučavanje prošlosti jednog kraja.

Dobro, manifestacija je bila tek povod, ali šta činiti, iliti, konkretno šta činite da i mimo ovakvih dešavanja publiku privučete muzeju, al’ ne kao puke posetioce, već zaljubljenike koji će mu se vraćati?

Već je rečeno da muzeji danas nisu samo čuvari starina, mesta gde se deponuju pokretna kulturna dobra kako bi se ona sačuvala za buduće generacije. Da bi opstali muzeji moraju da se prilagode novim uslovima i prezentaciju materijala prilagode savremenom vremenu i tehnološkom napretku. Prvi korak ka ovom cilju bio je stvaranje adekvatnih uslova kako za izlaganje materijala tako i za rad muzejskih stručnjaka: saniranje i preuređenje izložbenog prostora, uređenje depoa… Od posebnog značaja bilo je preuređenje izložbenog prostora kako bi se stvorili uslovi za realizaciju tematskih i gostujućih izložbi.

Deo lokalnog stanovništva će posetiti muzej i pogledati stalnu postavku, ali ako nema tematskih i gostujućih izložbi kao i drugih aktivnosti tokom cele godine, te iste posetioce ne možete očekivati ponovo. Stoga je neophodno stalno bogatiti muzejske zbirke –arheološkim istraživanjima i terenskim radom ili preko poklona i otkupa. Ukoliko ove aktivnosti izostanu, muzej će ostati statična ustanova i čuvaće samo materijal već deponovan u kolekciji. Samim tim neće imati nove proizvode kojima bi mogao privući posetioce.

To je, pretpostavljamo, tek jedan od problema, odnosno, izazova i kamena spoticanja u Vašem radu i životu muzeja?

Drugi problem sa kojim se susretao naš muzej bila je muzejska publika. Statistike govore da su ranije, od inače malog broja posetilaca koji su dolazili u muzej, najmanji procenat činili Aranđelovačani. Da bi se to prevazišlo trebalo je preduzeti prve marketinške korake, naravno u skladu sa finansijskim mogućnostima Muzeja – štampani su reklamni flajeri koji su deljeni turističkim organizacijama, slali smo razna obaveštenja mejlom, urađen je nov, savremeniji sajt, muzej se predstavljao na turističkim sajmovima, a informacije o zbivanjima u muzeju deljene su i na društvenim mrežama…

Druga stvar koja je učinjena jeste promena načina rada: povećan je broj izložbi (i tematskih i gostujućih), organizovane su tribine i prezentacije, ali je ipak najveća pažnja posvećena najmlađima. Smatrajući da moramo da stvaramo novu muzejsku publiku koja će od malih nogu biti naviknuta na dolaske u muzej i koja će muzej doživljavati kao “svoj”, započeli smo sa organizovanjem dečjih edukativnih radionica na kojima deca uče na nekonvencionalan način – kroz igru i zabavu. Radionice se organizuju vezano za temu izložbi, ali i nezavisno od njih. Tradicionalno, tokom jula i avgusta organizujemo manifestaciju “Muzejsko dečje leto” kada se održi 4-5 radionica, dok muzejski pedagozi organizuju i radionice nezavisno od drugih aktivnosti, kao na primer povodom raznih državnih i verskih praznika.

Kakva je vaša saradnja sa drugim muzejima i koliko značajna? Može li muzej da opstane kao celina za sebe, bez interakcije i suživota sa istovetnim institucijama iz drugih gradova, regiona..?

Međumuzejska saradnja je bitna za sve muzeje. Ogleda se pre svega kroz organizovanje gostujućih izložbi. Zahvaljujući našoj saradnji sa drugim muzejima naša publika je, ovde u Aranđelovcu, mogla da vidi izložbe Istorijskog muzeja, Muzeja grada Beograda, Prirodnjačkog muzeja iz Beograda, zatim muzeja iz Kragujevca, Valjeva, Kruševca… Istovremeno, i mi smo predstavili naš rad, našu zbirku gostujući u drugim muzejima u Srbiji – u Beogradu, Novom Sadu, Trsteniku, Vrnjačkoj banji… Organizovanje gostujućih izložbi bez obzira da li neki drugi muzej gostuje kod nas, ili mi gostujemo u nekom drugom mestu, predstavlja popularizaciju muzeja, ali i kulture i nauke uopšte.

Međutim, međumuzejska saradnja ne podrazumeva samo razmenu izložbi. Zahvaljujući dobroj saradnji sa drugim muzejima i razmeni stručnih izdanja, naš muzej danas poseduje biblioteku od oko 6.000 knjiga dostupnih i našim sugrađanima.

Koliko su zavičajni, odnosno, lokalni muzeji važni ne samo za svoju sredinu, već čitavu Srbiju, i koliko je sam muzej kao institucija važna za opstanak nacionalnog bića, identiteta i duhovnosti?

Lokalni, gradski ili zavičajni muzeji su deo jednog muzejskog sistema. Svaki lokalni muzej  je čuvar ne samo materijalnih dokaza o nastanjenjenosti kraja u datom periodu, već i čuvar njegovog nematerijalnog blaga. Proučavajući prošlost, sakupljajući predmete, u tim malim, lokalnim muzejima se čuva kulturna istorija jednog dela naše zemlje. Ustanove zaštite pokretnih kulturnih dobara na nacionalnom nivou nisu u mogućnosti da same, bez manjih lokalnih ustanova, u potpnosti pokriju sve osobenosti i svu raznolikost lokalnog kulturnog nasleđa Srbije. Stoga su lokalni muzeji čuvari tradicije, običaja, kulturnih tekovina svoga kraja i od presudne važnosti za očuvanje nacionalnog identiteta.

---

Udruženje novinara Srbije bilo je medijski pokrovitelj manifestacije Muzeji Srbije – deset dana od 10 do 10″. Za vreme manifestacije informisali smo o raznovrsnim programima i izložbama u muzejima u mnogim gradovima Srbije.

Intervjui su nastavak saradnje sa muzejima i pokušaj da se skrene pažnja na to da muzeji rade tokom cele godine.

Pored stalnih postavki, muzeji organizuju predavanja, koncerte, izložbe, stučno vođenje kroz izložbe, radionice za decu i odrasle…

Projekat je sufinansiran iz buzdeta Republike Srbije – Ministarstva kulture i informisanja
Napomena: «Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva»